Fokusi i këtij viti është në ndërfaqen Rreziku i humbjes së gjuhës dhe Diaspora. Ne ftojmë studime teorike dhe empirike që hetojnë fenomenet në këtë ndërfaqe. Nga rreth 7000 gjuhë që fliten sot në botë, rreth gjysma pritet të shuhen në fund të këtij shekulli. Gjuhët më të rrezikuara janë tashmë duke humbur funksionet bazë dhe folësit çdo javë. Shumë prej tyre janë gjuhë të bashkësive të diasporës. Ne mirëpresim studime nga disiplina dhe metoda të shumta, dhe gjithashtu raporte nga aktivistë, që shqyrtojnë gjendjen e gjuhëve të rrezikuara në ekosistemet gjuhësore, kulturore, fetare, etnike dhe politike të diasporës, veçanërisht në lidhje me afërsinë / distancën midis komuniteteve dhe vendet e origjinës. Theksi vihet në rrezikimin gjuhësor pasi ka të bëjë me komunitetet e diasporës që ose perceptohen tradicionalisht si të kristalizuara, që “banojnë” fizikisht në një vend larg atdheut, ose, shihen në një kuptim të ri, si njësi transnacionale fluide, hibride, “udhëtuese”. Kjo konferencë nuk ka të bëjë me studimin teorik të diasporës në vetvete, as me konceptualizimin e saj.
Listë e hapur temash të përgjithshme sugjeruar në lidhje me temën kryesore të konferencës
- Forma dhe faktorë për ruajtjen e gjuhës, kërkesave gjuhësore në komunitetet e diasporës së vjetër
- Roli i ruajtjes së gjuhës në lidhje me identitetin e komuniteteve të diasporës
- Komunitetet e gjuhëve në rrezik në diasporë, dhe çështjet e identitetit dhe identifikimit me origjinën në rrëfimet e vjetra dhe të reja
- Gjuha dhe feja: historia e përshtatjes, transformimit dhe humbjes
- Nostalgjia për “gjuhën e vjetër” dhe “vendin e vjetër” si një faktor për ruajtjen e gjuhës
- Gratë, nënat, gjyshet – roli i tyre në mirëmbajtjen dhe ringjalljen e gjuhëve të rrezikuara të diasporës
- Rindërtimi i urës së thyer gjuhësore dhe kulturore përmes fakteve dhe mitit – bashkëmodifikimi dhe autenticiteti gjuhësor në komunitetet e diasporës
- Kontaktet gjuhësore të grupeve të reja të emigrantëve me komunitetet e tyre të vjetra të diasporës
- Impakti i aktivizimit vullnetar me bazë komunitetin, fisin/familjen, gjitoninë mbi gjuhën e rrezikuar
- Prodhimi i materialeve për gjuhët e rrezikuara: çështjet e kodifikimit, drejtshkrimit, fjalorëve, gramatikave etj. dhe përdorimi i dokumenteve të vjetra kundrejt standardeve të reja në këtë proces
- Gjuhët e rrezikuara të diasporës si depozita efektive të tipareve gjuhësore të rralla dhe të humbura
- Efektet e lidhjeve kulturore dhe politike midis shtetit pritës dhe shtetit mëmë në gjuhët e rrezikuara të komuniteteve të diasporës – Gjuhët e rrezikuara të kapura në politikat e shtetit mëmë, të vetë minoritetit dhe të shtetit pritës
- Gjuhët e rrezikuara dhe Karta Evropiane për Gjuhët Rajonale ose të Pakicave – roli i shtetit pritës dhe shtetit mëmë
- Hendeku gjuhësor i brezave dhe shkollat në gjuhën e tyre për diasporën e re
- Gjuhët e rrezikuara të komuniteteve të diasporës që nuk kanë shtet amë
Do të dëshironim të nënvizonim gjithashtu, lidhjet e forta lokale që ka tema kryesore e konferencës me zonën ku zhvillohet konferenca – diasporat përkatëse të reja dhe të vjetra: Shqipëria si vendi i konferencës, Ballkani Perëndimor, Mesdheu dhe gjithë Evropa në përgjithësi.
- Lokalizuar në një zonë të populluar nga gjuhë të ndryshme të rrezikuara dhe diasporë të vjetër dhe të re, konferenca e Tiranës do të tërheqë lehtësisht kontribute rreth studimeve të ndryshme të rasteve dhe situatave të gjuhëve të rrezikuara jo vetëm nga Ballkani dhe Italia, por nga Afrika Veriore, Lindja e Mesme dhe pjesa tjetër të Evropës. Megjithatë, konferenca mirëpret kontributet nga të gjitha kontinentet që ofrojnë një fazë shumë më të gjerë për diskutim dhe përparim të njohurive dhe praktikave të rëndësishme për gjuhët e rrezikuara.
- Ballkani është një gadishull i vogël me pikëtakime të pasura gjuhësore, ku kanë jetuar në kontakt degë të ndryshme të gjuhëve indoeuropiane dhe jo-indoeuropiane: shqipja, greqishtja, latinishtja, sllavishtja janë takuar për shekuj me radhë me gjuhët semite, turke dhe fino-ugrishte. Shumica e folësve të këtyre gjuhëve, me kalimin e shekujve, kanë krijuar diasporat e tyre (diasporën e vjetër) rreth Mesdheut dhe botës. Pothuajse të gjitha gjuhët e mbijetuara të këtyre komuniteteve të vjetra të diasporës janë gjuhë pakicash që sot kanë një status të rrezikuar, si Arbërishtja në Itali, në Kroaci, në Greqi (dialekti arvanitas), Judeo-Spanjishtja (Ladin), Griko, Slavo-molisano, Algherese dhe Istriot, që janë vetëm disa nga këto shembuj. Repertori gjuhësor ballkanik përfshin gjithashtu gjuhë jo-territoriale të rrezikuara, si për shembull disa lloje të dialekteve rome.
- Konferenca zhvillohet në një zonë ku ka një problem kritik që duhet të hetohet edhe nga perspektiva e gjuhëve të rrezikuara: roli i veçantë që kanë sot komunitetet më të reja të diasporës (diasporat e reja) për Shqipërinë dhe për rajonin e Ballkanit Perëndimor në përgjithësi. Për shembull, vetëm në tre dekadat e fundit (pas rënies së komunizmit), një e treta deri gjysma e tërë popullsisë shqiptare është larguar nga Shqipëria në kërkim të një jete më të mirë. Vendi ende sot ka një nga nivelet më të larta të emigracionit në botë. Këto tendenca janë të zakonshme në të gjithë Ballkanin Perëndimor dhe po bëhen gjithnjë e më të përsëritura në vendet e tjera të Mesdheut. Lëvizshmëria e lartë e jashtme e popullsisë, veçanërisht e brezave të rinj, shpesh ka rezultuar në fenomene të kontaktit gjuhësor dhe humbjes së gjuhës në vendet e reja, si dhe në përpjekjet për të ruajtur këto gjuhë.
