Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët organizoi më datë 19 Nëntor 2021, në mjediset e Muzeut Historik Kombëtar konferencën shkencore me temë: “Arbëreshët në fokusin e shtetit shqiptar”. Kjo veprimtari mblodhi së bashku disa nga studiuesit më të rëndësishëm shqiptarë, të cilët trajtuan një sërë temash mbi marrëdhëniet ndër vite mes arbëreshëve dhe shtetit shqiptar.
Konferenca e organizuar nga Qendra e Studimeve dhe e Publikimeve për Arbëreshët (QSPA) në bashkëpunim me Institutin e Historisë të Akademisë së Studimeve Albanologjike (ASA) u fokusua te disa nga aspektet kryesore të ndërkëmbimeve mes diasporës historike me vendin amë në aspektin kulturor, ekonomik, shoqëror, politik etj.
Fjalën e hapjes e mbajti drejtoresha ekzekutive e QSPA-së, Prof. Diana Kastrati, e cila pasi falënderoi të pranishmit, theksoi se, “Ky aktivitet është i dobishëm sepse trajton një çështje që ka një sensibilitet të fortë në kontekstin tonë politik dhe akademik. Bëhet fjalë për politikat e shtetit tonë ndaj dy komuniteteve siç janë arbëreshët në Itali dhe arbëreshët e Zarës. Në këtë konferencë synojmë të trajtojmë temën se sa i lartë ka qenë fokusi ndaj trajtimit të problematikave të këtyre komuniteteve nga shteti jonë. Ne si Qendër, do të jemi zëdhënës i nevojave të këtyre komuniteteve, bazuar në fakte dhe në të dhëna konkrete shkencore”.
Më tej, prof. Kastrati nënvizoi faktin se, “studimet mbi arbëreshët kanë njohur pika lavdie përgjatë shekullit të kaluar, por po aq edhe pika fikjeje, pra nuk kemi një kurbë entuziaste. Ajo që synojmë me këtë konferencë shkencore është mbështetja në argumentimet shkencore dhe në hulumtimet e studimet që do të prezantohen, për të hartuar piketat institucionale në planin afatshkurtër dhe afatgjatë për Qendrën tonë dhe për të ndihmuar më pas me propozimet tona strategjike ndaj instancave më të larta vendimmarrëse”.
Punimet e kësaj konference i përshëndeti edhe drejtori i Institutit të Historisë (ASA), prof. Afrim Krasniqi, i cili bëri një ekspoze të punës së këtij Instituti në lidhje me arbëreshët, duke theksuar rolin përbashkues që ky komunitetit ka pasur në raport me shtetin shqiptar.
Ndërsa drejtori i Muzeut Historik Kombëtar, Z. Dorian Koçi ka theksuar faktin se në muajt e fundit, institucioni që ai drejton ka mbajtur dy ekspozita mbi arbëreshët dhe shumë prej pavijoneve të Muzeut Historik Kombëtar nxjerrin në pah objekte dhe elemente të botës arbëreshe.
Më tej, fjalën e mori Sekretari i përgjithshëm i Ministrisë për Europën dhe Punët e Jashtme, Z. Arnand Skrapi, i cili përshëndeti punimet e konferencës edhe në emër të ministres Olta Xhaçka. Ai theksoi rolin e madh që arbëreshët kanë pasur në Rilindjen Kombëtare Shqiptare, por edhe në intensifikimin e marrëdhënieve mes Italisë dhe Shqipërisë. Sipas tij, “Shteti shqiptar mbart detyrimin jo vetëm për të çmuar kontributin e arbëreshëve për vendin amë, por edhe për t’i çmuar lidhjet natyrore që ata kanë krijuar tashmë mes Shqipërisë dhe Italisë. Jemi të vetëdijshëm se komuniteti arbëresh meriton më shumë vëmendje nga shteti ynë dhe të rinjtë e një gjaku këtej e andej Adriatikut duhet ta njohin më mirë njëri-tjetrin”.
Në përmbyllje të fjalës së vet, Z. Skrapi nënvizoi se, “Duke e konsideruar diasporën një prioritet të kësaj qeverie, Ministria për Europën dhe Punët e Jashtme ka punuar dhe vijon të punojë për një qasje koherente në hartimin e politikave për diasporën dhe për ndërmarrjen e hapave konkretë për tërheqjen dhe stimulimin e kontributeve të diasporës ndaj atdheut”.
Pas përshëndetjeve, ka nisur prezantimi i kumtesave nga studiuesit e pranishëm, ku mes kryesorëve ishin: Prof. Dr. Nevila Nika, Prof. As. Dr. Sonila Boçi, Prof. As. Dr. Pranvera Dibra, Dr. Ardian Muhaj, Dr. Artan Hoxha, Dr. Silvana Nini, Prof. As. Dr. Evalda Paci, Dr. Vilma Jazexhiu-Proko, Dr. Ardita Reçi, Dr. Jolanda Lila, Dr. Edmond Cane etj.
Një sesion i veçantë u mbajt nga ambasadorë, të cilët kanë punuar në Itali dhe në Zarë. Si përfaqësues të shtetit shqiptar në këto vende, ku tre prej tyre kanë punar në Itali dhe njëri në Zarë, ata duke pasur edhe profil akademik sollën të dhëna mjaft interesante mbi temat e përzgjedhura për trajtim. Kështu, ambasador Dashnor Dervishi mbajti temën “Kontributi i arbëreshëve të Italisë në vendosjen e marrëdhënieve diplomatike midis Shqipërisë dhe Vatikanit”, Akademik Prof. Dr. Pëllumb Xhufi kumtoi mbi “Flukse migratore shqiptare drejt Italisë së Jugut, shek. XV–XVII”, Prof. Dr. Neritan Ceka përmes materialeve të larmishme vizuale mbajti temën: “Udhëtime dhe mësime nga qytezat arbëreshe” dhe ambasador Prof. Asoc. Dr. Arben Cici solli një qasje panoramike mbi temën: “Arbanasit e Dalmacisë, pjesë e rëndësishme e trungut të kombit shqiptar”.
Punimet e konferencës pritet të botohen së shpejti nga Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët (QSPA).